فرق موسيقي و غنا از نظر مراجع تقليد

در کتاب مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد درباره فرق غنا و موسيقي، سؤالي مطرح شده و پاسخ چند تن از مراجع تقليد آمده است که توجه خوانندگان عزيز را به آن جلب مي کنيم:
سؤال: با توجه به ترويج موسيقي از طرق بعضي مراکز فرهنگي، برخي مي گويند: غنا حرام است و موسيقي اشکال ندارد، لطفاً فرق بين غنا و موسيقي را بيان فرماييد و برخي مي گويند: موسيقي اصيل و سنتي اشکال ندارد، لطفاً نظرتان را بفرماييد؟

پاسخ آيات عظام
 

خامنه اي: غنا خوانندگي مطرب و ملهي متناسب با مجالس عيش و نوش است و موسيقي نوازندگي با همان اوصاف است و درحکم با هم فرقي ندارند و هر دو حرام است.
تبريزي: غنا (آواز خواني مناسب مجالس خوش گذراني که در مضمون باطل باشد) و گوش دادن به آن حرام است و بنابر احتياط واجب بايد از مطلق خواندني که با ترجيح صوت (چهچه) است ولو در مضمون باطل نباشد اجتناب نمود و نيز موسيقي لهوي (نواختن با آلات مخصوصه که مناسب خوش گذراني باشد) و گوش دادن به آن حرام است. موسيقي که مناسب خوش گذراني باشد حرام است و بين انواع آن فرقي نيست چه سنتي باشد يا غير آن.
فاضل لنکراني: غنا آوازي است که در آن صدا را در گلو مي گردانند که به زبان عرفي چهچه مي گويند و طرب انگيز هم باشد و مناسب مجالس لهو و لعب هم باشد که اين حرام است و موسيقي به يک تعريف، ترکيب اصوات است به نحوي که خوشايند باشد. لذا اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است.
مکارم شيرازي: کليه صداها و آهنگ هاي مناسب مجالس لهو و فساد، حرام است و تشخيص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود.
صافي گلپايگاني: غنا عبارت از آوازي است که مشتمل بر ترجيع وصوت و طرب انگيز و مناسب با مجالس طرب باشد و موسيقي گاه بر غنا و گاه بر آلات مختلف موسيقي مانند تار، سنتور، دف و غيره اطلاق مي شود.
موسيقي را اگر به همان معناي غناي و آوازها و سازها و به کار گرفتن آنها بدانيم، فرا گرفتن موسيقي که از قديم الأيام بين اهل لهو و بزم متداول بود و در کشورها و مناطق مختلف انواعي از آن به کار برده مي شده و مي شود، همه حرام است.(1)
سيستاني: غنا سخن باطلي است که با آواز مخصوص، اهل لهو و لعب مي خوانند و حرام است و قرآن و دعا و مانند آن را با کيفيت بخوانند و به احتياط واجب غير آنها و غير سخن باطل هم جايز نيست و موسيقي مناسب مجالس لهو و لعب حرام است و غير آن حرام نيست.(2)
مظاهري: غنا؛ يعني خوانندگي و موسيقي؛ يعني نوازندگي و هر دو اگر مطرب و محرک باشد حرام است.(3)

تشخيص مطرب بودن صدا
 

با توجه به اين که در تعريف موسيقي و غنا قيد «طرب» ذکر شده و در گذشته نيز با معناي آن آشنا شديم، اکنون اين سؤال پيش مي آيد که، تشخيص آن به عهده چه کسي است؟ براي روشن شدن مطلب، به سؤال و پاسخ هاي زير توجه فرماييد.
سؤال: تشخيص موسيقي مطرب (حرام) به عهده شخص مکلف است يا رأي عرف؟

پاسخ آيات عظام
 

بهجت: مانعة الجمع نيست و اطراب نوعي، ميزان است نه شخصي؛ ميزان اطراب شأني است نه فعلي و تشخيص آن با خود مکلف است.(4)
تبريزي: ملاک تشخيص، عرف متدينين است والله العالم.(5)
خامنه اي: تشخيص موضوع به عهده شخص مکلف است.(6)
سيستاني: به عهده مکلف است.(7 )
فاضل لنکراني: ملاک در شناخت موسيقي مطرب، يا اطمينان خود شخص است که بداند موسيقي مطرب است و يا بايد به عرف رجوع کند و در موارد مشکوک، شنيدن آن مانعي ندارد.(8)
مکارم شيرازي: تشخيص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود.(9)
شبيري زنجاني: تشخيص موضوع موسيقي مطرب بر عهده عرف است؟(10)

موسيقي سنتي از نظر مراجع تقليد
 

سؤال: آيا موسيقي سنتي که ميراث ملي ايران مي باشد حرام است يا خير؟

پاسخ آيات عظام
 

خامنه اي: چيزي که از نظر عرف، موسيقي لهوي مناسب با مجالس لهو معصيت محسوب شود، به طور مطلق حرام است و در اين مورد فرقي بين موسيقي ايراني و غير ايراني و موسيقي سنتي و غير آن نيست.
سيستاني: معيار حرام و حلال، سنتي بودن نيست.
بهجت: موسيقي مطرب حرام است و موسيقي ملهي نيز مورد احتياط است.
صافي گلپايگاني: حرام است.
فاضل لنکراني: سنت حرام بايد ترک شود.
تبريزي: موسيقي لهوي حرام است و فرقي بين سنتي و غير سنتي نيست.(11)
مظاهري: غنا و موسيقي چه سنتي و چه غربي و يا غير اينها اگر تحريک شهوت کند حرام است. (12)
شبيري زنجاني: ملاک در حرمت موسيقي، مطرب بودن آن است و هر قسم از انواع موسيقي که مطرب است حرام مي باشد.(13)
اين فصل را با نقل سخناني از رهبر فرزانه انقلاب اسلامي حضرت آيه الله خامنه اي مدظله درباره حرمت موسيقي سنتي، کلاسيک و... به پايان مي بريم.

سخنان رهبر معظم انقلاب حضرت آيه الله خامنه اي درباره موسيقي سنتي
 

بعضي خيال مي کنند که، مرز موسيقي حلال و حرام، موسيقي سنتي ايراني و موسيقي غير سنتي است، نه، اين طوري نيست. آن موسيقي اي که مناديان دين و شرع هميشه در دوره هاي گذشته با آن مقابله مي کردند و مي گفتند حرام است، همان موسيقي سنتي ايراني خودمان است که به شکل حرامي در دربارهاي سلاطين، در نزد افراد بي بند و بار، در نزد افرادي که به شهوت تمايل داشتند و خوض در شهوات مي کردند اجرا مي شده، اين همان موسيقي حرام است. بنابراين، مرز موسيقي حرام و حلال، عبارت از ايراني بودن، سنتي بودن، قديمي بودن، کلاسيک بودن، غربي بودن يا شرقي بودن نيست. مرز آن چيزي است که من عرض کردم (که انسان را به بيکارگي، ابتذال، بي حال و اوخوردگي از واقعيت هاي زندگي بکشاند و نيز انسان را از معنويت، از خدا و از ذکر غافل کند و به شهوت راني تشويق کند).(14)

پي نوشت ها :
 

1. ج 1، ص 47- 49.
2. انسان، غنا، موسيقي، ص 152. سؤال 1.
3. بهشت جوانان، ص 350.
4. انسان، غنا، موسيقي، ص 130، سؤال 2.
5. همان، ص 136، سؤال 2.
6. انسان، غنا، موسيقي، ص 98، سؤال 2.
7. همان، ص 152، سؤال 2.
8. همان، ص 122، سؤال 2.
9. همان، ص 144، سؤال 2.
10. استفتاء.
11. مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد، ج 3، ص 95 و 96.
12. بهشت جوانان، ص 346.
13. استفتاء.
14. بهشت جوانان، ص 347، به نقل از روزنامه جمهوري اسلامي، 18/ 11/ 1377.
 

منبع: موسيقي وغنا از ديدگاه اسلام.